Inleiding
Veel had ik via mondelinge overlevering al gehoord over de rol die het gezin van schilder de Boer had gespeeld in de Tweede Wereldoorlog. Tijdens een receptie van pake en beppe herinnert Marijke zich nog dat beppe zwarte Tiny,Tiny Mulder de beroemdste Friese koerierster, aanwees. Als we op het laatst pake Johan en beppe Trijntje wel eens ophaalden uit Thabor dan kon pake onderweg onverwachts met een verhaal beginnen over B19. Dat alles maakte mij nieuwsgierig.
In het standaardwerk "Bezettingstijd in Friesland" van Pieter Wijbenga komt J. de Boer/B19 niet voor. Ook in het boek van Piet Stavast "Dagboek van een doodgewone KP'er", ontbreekt de naam van pake de Boer terwijl het verhaal zich voor een groot gedeelte in Sneek afspeelt. Als ik het goed heb, hebben pake en beppe na de oorlog nog het huwelijk van Piet Stavast bijgewoond.
Ik ben blij dat omke Herre in zijn "As ik oan myn bernejieren " royale aandacht aan de Sneker oorlogstijd besteedt.
In 1995 verscheen "De waag staat in de brand-Sneek 1940-1945" Daarin komt pake Johan twee keer voor.
Toen de archieven van de Vereniging Friesland 1940-1945 in 1995 openbaar werden, ben ik uiteraard aan het zoeken geslagen. Al snel vond ik het dossier van B19. Daarin zat een door pake ingevulde enquête over de oorlogstijd en een met de hand geschreven verslag van de "overval op de gevangenis".
In 2006 werd het boek: "Sneek in de twintigste eeuw" uitgebracht. Eén hoofdstuk ervan, geschreven door Willem O. Santema, handelt over de overvallen. Willem O. Santema heeft pake's aantekeningen verwerkt in zijn verhaal. Het plaatst pake's verhaal in het geheel van de Sneker verzetsgeschiedenis aan het einde van de oorlog.
In de Sneker gevangenis zat op 11 februari 1945 een groep mensen gevangen waarvan het Verzet vond dat ze eruit gehaald moest worden voordat ze door de Duitsers 'verhoord' zou worden. Een veertien tal mannen van de sabotagegroep van de NBS onder leiding van H. Wiersma (Wytse) C. Hofing (Arie) en G.A. Reeskamp (Harry) viel op 12 februari om half vijf 's morgens het politiebureau binnen. Brouwer (Bontje), die dienst had die nacht, had de garagedeur opengezet. De bevrijde groep werd naar de RHBS gebracht. Nu begon het 'werk' van pake Johan.
Voor de leesbaarheid volgt dit verhaal; uitgetypt.
Overval op het politiebureau op Maandag 12 febr. 1945
Des Zondagsmorgens komt "Arie", de leider van de K.P. van Sneek me even aanhouden, en zegt heel zachtjes de simpele woorden:
Wij zullen het morgenvroeg probeeren.
Wat het probeeren was, beteekende voor mij, houd je morgenvroeg voor alle dingen gereed.
Men is dan even vroeger wakker dan gewoonlijk.
Om half acht wordt er gebeld driemaal. ( Illegaal)
De deur wordt geopendt en de Consierge van de HBS. schuift mij voorbij, smijt de deur dicht en zegt kort en bondig:
De overval is schitterend gelukt.
Prachtig Resultaat: 17 mannen en 3 dames.
En nu de Boer zijn ze voor jou rekening.
De hoofdman van de K.P. gaat onmiddelijk na het gebeuren naar de centrale, vertelt het gelukken en deelt tevens mede, dat bij de Boer de verdere leiding berust.
Dus zoo ook nu.
De 20 menschen zaten in één schuilplaats.
En dan ben je ineens verpleginsofficier voor 20 man.
Nu als een officier zag ik er een kwartier later niet uit.
Een niet al te schoone overal aan.
Een verfpot in de hand en zoo gaan we naar onze illegale bakker.
En koop zonder bon: Brood boter. Voor melk had ik al gezorgd.
De vriendlijke kookster maakte zoowaar nog echte Chocolademelk.
Ik met de eerste bezending naar mijn "kindertjes".
Mijn weg kwam voorbij het Distributiekantoor.
Een van de Distributieambtenaren een Kennis houd me staande.
Zeg moet je hooren:
Ze hebben vannacht het politiebureau leeg gehaald, 36 er uit gehaald.
Ik zeg o,jaaa ? met zulk een prachtige kraaigeluid dat ik er zelf van schrok.
Na nog wat gepraat kon ik me losmaken.
En kom bij het gebouw waar de ex gevangenen zaten.
Nieuwe strop.
Er waren menschen in de tuin aan 't werk. Voor mij moeilijker.
Dus voor de veiligheid van de 20 menschen beter.
Je zocht toch geen vluchtelingen waar werkvolk was.
In overleg met de consierge werd het eten en drinken nu in een kastje gedeponeerd.
De consierge zorgde nu voor de rest.
Je schrijft dit nu alles zoo maar op zonder bevreesd behoeven te zijn.
Toen moest je uiterst bedachtzaam te werk gaan.
Ik had toch de verantwoordelijkheid van 20 personen, die met levensgevaar uit Duitsche handen gehaald was.
Er was controle.
De grünen hadden een lijst met namen van de verlosten bij zich.
Wat is men dan innig dankbaar mee te kunnen helpen, een spaak in het Duitsche wiel te steken.
We hadden het praatje rond gestrooid, dat de menschen direct uit Sneek gegaan waren.
Om 12 uur kwam "Dries" van de centrale, om te praten voor de avond.
Want dan moesten de menschen verder.
Toen kosthuizen zoeken. Dit met uiterste zorg geschieden.
Om 3 uur waren we klaar, en besloten kwart voor 7 van huis te gaan.
Wij kwam overeen zoo weinig mogelijk menschen te nemen hiervoor.
Dus krijgen wij: 1 Dries, 2 Zondervan, 3 Hinke (mijn dochter) 4 Ondergeteekende.
's Middags 4 uur kreeg ik contact met de 20.
Toen het luik openkwam sloeg de warme bedwelmende lucht je tegemoet.
Ik vertelde hun dat ze 7 uur reisvaardig moesten zijn, en wenschte hun tot straks.
Half zeven waren we al aan boterham eten, (Dries was onze gast) en toen er op los.
Wij hadden voor het welslagen de hulp van de Almachtige God gevraagd.
En aldus gesterkt naar de school.
Dries had een stukkene klomp, die met iedere stap die hij deed een krakend geluid maakte. Gek dat je dit zoo bij blijft.
De deuren stonden bij 't gebouw al los.
De consierge op zijn post ( hulde aan deze groote man ).
Zondervan en Hinke blijven bij de deur.
De Consierge, Dries en B. 19 gaan langs kronkelwegen, om banken, tusschen banken door lokaal in lokaal uit eindelijk waar we wezen moeten.
Het luik er voor weg en daar komen ze aangekropen, alle 20.
Een pakt me beet en fluistert, heb je ook tabak meegebracht.
Bijna forch: Kopdicht vent, gaat hier om menschenlevens.
Wij maakten nu uit met wie ze gingen.
2 Sneeker meisjes werd hun kosthuis gezegd.
Die moesten zich zelf redden.
De 2 Sneeker mannen kregen elk een "vreemdeling" mee.
Dries kreeg 6.
En wij de rest.
Zachtjesaan nu opstappen.
Het weer werkte schitterend mee.
Het was stikdonker. Eindelijk hadden wij de voordeur.
Doch toen moesten we ongemerkt op straat.
Ik was de achterste dus kan niet vertellen hoe dit ging.
Wel had ik nog even een geweldige schrik.
Want ik zou minstens 2 wegbrengen.
En er was nog slechts 1 meer.
Ik terug.
"Is hier nog iemand".
Geen antwoord.
Intusschen was het 20 voor acht.
Dus gaan.
Om 10 voor 8 kwam de oplossing.
Wij zeiden zooeven al dat het stikdonker was.
Nu was Dries met 6 man naar 't Sperkhem gegaan.
Maar toen hij de zesde man had afgeleverd stonden er zoowaar noch 2.
Tijd om terug te keeren was er niet meer.
Dus Dries gauw noch een contact en klaar.
Des andere daags komt "Maaike" met 20 bonkaarten.
De overal komt weer aan en de distributie geschied vlot.
Helaas mochten alle 20 hun vrijheid niet behouden.
Bij een onverwachte razia werd vriend Dokkum van Koudum naar zijn P.B. gevraagd en meegenomen. Gelukkig werd hij voor onvluchte spitter aangezien.
Met behulp van de Koeriersters zijn ze binnen eenige dagen uit Sneek gebracht.
Een mooi stuk werk is dit geweest.
Bijzonder onderscheiden hebben zich de K.P. in 't algemeen.
En de Heer Bijlsma consierge van de R.H.B.S.
B. 19
Overval op het Politiebureau op 6 maart 1945
De overval geschiedde toen het begon te lichten.
Dezelfde Heer Bijlsma kwam weer met precies dezelfde opmerking: De overval is gelukt. Resultaat 5 personen.
2 waren direct ondergebracht.
Voor 3 moest ondergeteekende weer zorgen.
Dit kleine getal konden wij met ons beidjes wel doen.
Mijn dochter en ik.
Doch wij hadden nu een grote moeilijkheid.
't Was nog licht.
Hinke die om eventueel misloopen Sijke werd genoemd zou voorop.
Doch telkens waren menschen voor de deur waar wij door moesten.
Eindelijk pakte "Sijke" krampachtig haar heer in de arm daar gingen ze.
Toen wij de andere kant op.
De rest als voren.
Heldenfeiten.
Ja, men schrijft het nu zoo gewoon.
Denkt u zich de toestand van toen in.
Altijd loerende Grünen
En niet te vergeten"onze beste landgenoten"die zich toen ware vaderlanders noemden. Daartegen hebben de jongens van de K.P. gevochten.
Menschen ik heb het de laatste jarenvan nabij gezien.
Helden zijn het.
Heldinnen ook hun koeriersters.
Hulde aan deze menschen.
Wij mogen ze nooit vergeten.
Sneek Juni 1945 J de Boer ( B.19.)
